Ghi chú: Tôi viết bài này chủ yếu cho những người đang làm nhạc và âm thanh chuyên nghiệp trên vi tính. Nhưng...hiện nay tại VN, có ai, ngoài Đắc Tâm ra, là người am tường âm thanh và rành cách cân chỉnh âm thanh tử tế?
Tôi rất cực đoan trong mọi lãnh vực và rất khắt khe trong âm nhạc. Chơi với nhạc thì phải biết và rành nhạc lý thì mới là chơi đúng nghĩa. Còn chơi "tới nơi" với âm nhạc thì phải biết soạn hòa âm và biết điều khiển ban nhạc và hướng dẫn ca sĩ cách thể hiện ca khúc đúng theo chất của từng thể loại âm nhạc.
Soạn hòa âm trên máy vi tính theo cách tôi quan niệm là phải biết soạn tiết tấu cho bộ trống và soạn hòa âm/đối âm cho từng nhạc cụ.
Làm hòa âm trên máy vi tính với những phần mềm có tiết tấu máy móc và "âm thanh đóng hộp" (loops) chỉ đáng gọi là "làm nhạc nhăng nhít để giải trí" chứ không thể nào tạo được một bản hòa âm tử tế được. Đó là tôi nói với những người không biết nhạc lý.
Còn đối với những người người biết nhạc lý, kể cả những người rành nhạc lý, tốt nghiệp trường lớp âm nhạc, được gọi là nhạc sĩ, biết soạn hòa âm trên máy vi tính nhưng...thường thì các bản hòa âm mà họ làm, không ra hình, ra thù và không ăn nhập gì với ca khúc vì họ chỉ soạn nhạc đệm giải trí thương mãi thị trường trào lưu sao nghe cho vui tai với tiết tấu "xập xình", nhạc cụ "eo éo", âm thanh ồn ào nhòa nhoẹt. Tệ hơn nữa là họ "nhào trộn" loops tiết tấu và loops hòa âm cho hợp với thời đại âm nhạc điện tử máy móc - EDM (mà tôi xem là âm nhạc chó mửa) do họ thiếu kiến thức nhạc lý hòa âm và đối âm đúng đắn.
Còn nếu họ ý thức được điều họ làm như vậy là nhảm nhưng họ vẫn làm vì lý do không ai có thể trách được là: kiếm tiền nhưng với tôi, họ bán quá rẻ kiến thức và trình độ của họ.
Tôi hiểu: soạn hòa âm là soạn nhạc đệm để nâng thêm nét đẹp cho ca khúc và do đó người soạn hòa âm phải biết soạn tiết tấu và giai điệu đệm (đối âm) và hiểu tính năng nhạc cụ để chọn nhạc cụ hòa âm cho phù hợp với tinh thần và nội dung ca khúc.
Đáng tiếc là hiện nay, hiếm người soạn hòa âm tốt theo kiểu tôi hiểu. Thường là là họ soạn "tiết tấu nhạc đệm" theo điệu nhạc khiêu vũ. Tôi không bao giờ cảm được việc soạn hòa âm cho ca khúc theo tiết tấu nhạc khiêu vũ vì chỉ là nhạc để giải trí.
Còn ca khúc, đúng nghĩa, là để nghe mà thưởng thức, suy ngẫm, chiêm nghiệm.
Soạn hòa âm trên vi tính với nhạc cụ ảo (VSTi, samplers) - tôi đang nói đến những người biết nhạc lý và biết làm âm thanh trên vi tính, người soạn phải hiểu những vấn đề sau:
1. Tốc độ - tempo: cần phải xem tempo (tốc độ) như thế nào là phù hợp với nội dung ca khúc và cũng phải cho ca sĩ hát được.
2. Cung - cao độ (key): cung phải phù hợp với giọng ca sĩ sẽ thể hiện ca khúc này. Điều này rất quan trọng vì tuy làm nhạc MIDI, có thể dịch giọng dễ dàng nhưng sắc thái sẽ không còn giống như cung gốc khi soạn vì liên quan đến thế bấm nhạc cụ, đến âm khu đẹp của nhạc cụ.
3. Nên xuất các tracks MIDI ra từng track audio MONO riêng biệt, hoàn toàn khô (không có hiệu quả delay, reverb, v.v...) và từng loại nhạc cụ gõ phải được xuất MONO riêng ra và cũng hoàn toàn khô. Âm lượng xuất các tracks MIDI ra audio, phải to nhưng không để bị bể tiếng, để cho nhạc cụ "digital" có "trọng lượng".
Có bao nhiêu nhạc sĩ và người soạn hòa âm MIDI trên máy vi tính hiểu được những điều trên?
Sau đó đến công đoạn cân chỉnh âm thanh...
Các bản audio STEREO nhạc đệm do dân chuyên nghiệp làm để cho dân chuyên nghiệp hát thời âm thanh digital có chất lượng như sau:
- âm thanh nhòa nhoẹt: nhạc cụ và bộ gõ đều được cân chỉnh với track stereo có dính hiệu quả âm thanh (delay, reverb).
- âm sắc đục, om, ù: người soạn hòa âm không biết cân chỉnh âm thanh vì không có tai nghe tinh tế và không hiểu biết gì về Compressor và EQ.
- âm lượng to ồn, âm nhạc mất sắc thái: do quan điểm âm lượng càng to nghe càng rõ và càng hay trên mọi máy hát.
- âm thanh "vỡ bể", gom giữa: vì người soạn hòa âm không hiểu gì về âm thanh và cũng không biết kỹ thuật cân chỉnh âm thanh nên, nếu phân nhạc cụ ra 2 bên trái và phải thì...âm thanh sẽ lỏng lẽo. Tốt nhất là gom mọi thứ vào giữa để nghe âm thanh "đầy đặn" (thật ra là làm ồn hơn vì tất cả âm thanh phải chen chúc nhau để có "vị trí" nghe rõ ỡ giữa, kể cả giọng hát) và nghe "hoàn toàn tốt" trên mọi dàn máy hát kể cả mọi loại tai nghe!
- âm thanh vang vọng: vì người soạn hòa âm không nghe ra không gian âm thanh 3D nên suy nghĩ ngây thơ theo tai nghe của mình là, cân chỉnh âm thanh ca khúc mà không nghe vang nháy nhiều thì...không thể nghe hay được! Điều này do tai nghe đã "quá quen" từ lâu với dạng cân chỉnh âm thanh vang vọng này. Vang vọng vì cho quá nhiều reverb, delay cốt để tạo ra không gian âm thanh nhưng chính là làm cho tổng thể âm thanh không còn rõ nét nữa.
Biết soạn hòa âm tử tế trên vi tính thì cũng nên biết cân chỉnh âm thanh cho tử tế. Còn nếu không quan tâm đến kỹ thuật cân chỉnh âm thanh thì nên giao bản hòa âm cho người rành và hiểu âm thanh cân chỉnh.
Sửa lần cuối: